نشست عوامل جشن هنر در مهر؛
باید پای شعار تنوع ژانر ایستاد
به گزارش هنر شهر، کارگردان فیلم کوتاه جشن هنر ضمن اشاره به این که قصد داشته است بدون نگاه سیاسی یک فیلم قصه گو بسازد، اظهار داشت که فیلم ژانری در سالن سینما و در تعامل با مخاطب معنا پیدا می کند.
خبرگزاری مهر -گروه هنر- آروین موذن زاده، ندا زنگینه؛ فیلم کوتاه «جشن هنر» به کارگردانی علی توکلی و تهیه کنندگی مهاجر توحیدپرست و فواد جاودان در چهل و یکمین جشنواره بین المللی فیلم کوتاه تهران به نمایش درآمد و توانست جایزه بهترین فیلم از نگاه تماشاگران را در این رویداد از آن خود کند. این فیلم کوتاه در یک فضای کمدی داستان یک گروه تئاتر چینی را روایت می کند که برای اجرای برنامه در جشن هنر شیراز وارد ایران شده اند. در این بین نیروهای امنیتی به این افراد مشکوک می شوند و به دنبال بازجویی و کشف حقایق این گروه هستند. به بهانه اکران این فیلم در جشنواره فیلم کوتاه تهران میزگردی با حضور علی توکلی کارگردان و نویسنده، آرش رواده نویسنده، مهاجر توحیدپرست تهیه کننده و محمد اشکانفر بازیگر «جشن هنر» در خبرگزاری مهر برگزار کردیم. در این جلسه عوامل این فیلم کوتاه گفتند که فارغ از مسائل ایدئولوژی به جشن هنر پرداختند و تلاش کردند با نگاهی سبک پردازانه قصه بگویند. همینطور محمد اشکانفر با اشاره به اضافه کردن لهجه شیرازی به شخصیتش در این فیلم اظهار داشت که تلاش داشته است شوخی های «جشن هنر» به لودگی کشیده نشود. مهاجر توحیدپرست با اشاره به این که جشنواره فیلم کوتاه تهران باید پای شعار تنوع ژانر بایستد اعتقاد دارد که گران کردن فیلم کوتاه خیانت به این حوزه شمرده می شود.
در ادامه مشروح گفتگو با عوامل فیلم کوتاه «جشن هنر» را مطالعه کنید:
*چطور شد که جشن هنر شیراز را بعنوان بستر روایت فیلمتان قرار دادید و تلاش کردید خارج از مسائل ایدئولوژیک به آن بپردازید؟
علی توکلی: من و آرش رواده یک فیلم نامه بلند نوشتیم که داستان آن در اواخر دهه ۵۰ و پس از انقلاب می گذرد و فضای کمدی دارد. در باشگاه فیلم رویاد به ما گفتند که یک نسخه کوتاه و پایلوت از این فیلم نامه کمدی بسازیم که در همان بازده زمانی دهه ۵۰ باشد. ما براین اساس فیلم نامه «خانه سرخ» را نوشتیم که چندین برابر از «جشن هنر» خنده دارتر و جنجالی تر بود اما ساخت آن فیلم هم اکنون جزو سیاست های انجمن سینمای جوانان نبود. در آن زمان برای نوشتن یک فیلم نامه دیگر ما فکر کردیم که در دهه ۵۰ به چه مسائلی پرداخته نشده است درنتیجه به جشن هنر شیراز رسیدیم. رویدادی که در آن زمان برگزار می شد و کسی سراغ آن نرفته بود. یکی دیگر از این موارد که برای نوشتن فیلم نامه «جشن هنر» سراغ آن رفتیم ماجرای دخالت ایران در جنگ ویتنام است که هنوز بسیاری از افراد حتی از این اتفاق خبر ندارند. ما از این عناصر برای فیلممان استفاده کردیم اما ممکن بود که این موضوعات ما را بسمت رویکرد های ایدئولوژیک و قضاوت هایی ببرد با اینحال ما تمام تلاشمان را کردیم که صرفا داستان بگوییم. شکرخدا مخاطب هم «جشن هنر» را دوست داشت و از طیف های مختلف کسی به ما نگفت که شما از ساخت این فیلم قصد خاصی داشتید.
*به عقیده من فیلم اتفاقاً در رابطه با جشن هنر نبود چونکه چیزی از این رویداد عرضه نمی نماید. همینطور در رابطه با ماجرای دخالت ایران در جنگ ویتنام هم ما صرفا یک جمله در انتها فیلم می شنویم.
توکلی: جشن هنر صرفا زمینه ای برای روایت داستان ما بود. فیلم موضعی در مقابل جشن هنر ندارد و نمی خواهد بگوید که جشن هنر شیراز اتفاق بد یا خوبی بوده است.
مهاجر توحیدپرست: شما در فیلم کمدی دنبال موقعیت هستید و در این فیلم هم جشن هنر دستمایه ما قرار گرفت و پیرامون آن ۲ شخصیت مامور ساواک و خانم برگزارکننده مراسم شکل گرفتند.
*از منظری دیگر فیلم «جشن هنر» انتقادات و مسائلی را مطرح می کند که بنظر می رسد بیان آنها در زمان معاصر ممکن نبود. آیا ناگزیر شدید که برپایه قصه زمان فیلم را به عقب ببرید؟
توکلی: همانطور که عرض کردم پایلوت بودن این فیلم ایجاب می کرد که داستان در دهه ۵۰ روایت شود اما در رابطه با خلق شخصیت مامور ساواک باید بگویم که ما کوشیدیم شخصیتی شوخ طبع و حاضرجواب عرضه نماییم که به ظاهر حرف های سطحی می زند اما بسیار آدم باهوشی است. بعدتر هم محمد اشکانفر لهجه شیرازی را به این شخصیت اضافه کرد.
*آقای اشکانفر لطفاً کمی در رابطه با کاراکتر مامور ساواک که نقشش را ایفا کردید توضیح دهید. لهجه شیرازی طنز و شیرینی خاصی دارد اما فکر می کنم کمی هم در ادای لهجه غلو کرده بودید.
محمد اشکانفر: من در ۳ فیلم قبلی علی توکلی و آرش رواده هم بازی کرده ام درنتیجه شناخت خوبی از هم داشتیم. با آقای توحیدپرست هم قبل از این فیلم ۲ تجربه کاری داشتیم. زمانیکه با آقای توکلی صحبت کردم به من گفتند که «جشن هنر» پیش درآمد یک فیلم بلند است. زمانیکه فیلم نامه را خواندم بدین سبب که من شیرازی هستم در تمرین ها چندبار دیالوگ ها را به زبان شیرازی عنوان کردم. دوستان بسیار خوششان آمد و من این کاراکتر را با لهجه شیرازی بازی کردم. اغلب فیلم هایی که بازی می کنم شخصیت خشنی دارند و تابحال فیلم کمدی بازی نکرده بودم درنتیجه «جشن هنر» از این نظر که اتمسفری کاملا کمدی داشت، برای من جذاب بود. همینطور برایم چالش بود که آیا می توانم ازپس کار بربیایم یا خیر.
تیزر فیلم که منتشر گردید همسرم به من اظهار داشت که بازی و میمیک هایی از تو در این فیلم دیدم که در طول این ۲۲ سال زندگی مشترک ندیده ام. بعد از این واکنش برای همسرم و خودم جذاب بود که این فیلم را تماشا نماییم. اتفاقاً ما در پشت صحنه «جشن هنر» خیلی در صحنه های مختلف نمی خندیدیم اما زمانیکه در جشنواره فیلم کوتاه تهران فیلم را با مخاطبان دیدم بسیار از واکنش آنها شگفت زده شدم. به نظر من طراح لباس و صحنه و فیلمبرداری هم خیلی در انتقال این حس به مخاطب تأثیر داشت.
جزو خصوصیت های شخصیتی من اینست که آدم ریلکس و مهربانی هستم و به این نتیجه رسیدم که یک مامور ساواک ریلکس و مهربان را عرضه کنم. حالا اگر شیرازی هم باشد که چیز دیگری است (می خندد) من در زندگی عادی و زندگی روزمره هم برخلاف ظاهر جدی و خشنی که دارم، آدم شوخ طبعی هست به این علت دوست داشتم که یک کار کمدی انجام دهم. در زمان فیلمبرداری هم به علی اعتماد داشتم و بسیار مراقبت کردیم که شوخی ها به لودگی کشیده نشوند
*همواره ماموران ساواک در فیلمها یا در افکار عمومی اشخاصی خشک و در حال بازجویی کردن معرفی شده اند اما شخصیتی که در این فیلم عرضه کردید، متفاوت می باشد و لحن طنزی دارد. از بازخورد مخاطبان نسبت به این مساله نگران نبودید؟
اشکانفر: من هر زمان که می خواهم شخصیتی را بازی کنم ابتدا از خودم می پرسم که اگر محمد اشکانفر جای او بود چگونه رفتار می کرد؟ در این فیلم هم از خودم این سوال را پرسیدم و نقش را درونی کردم. جزو خصوصیت های شخصیتی من اینست که آدم ریلکس و مهربانی هستم و به این نتیجه رسیدم که یک مامور ساواک ریلکس و مهربان را عرضه کنم. حالا اگر شیرازی هم باشد که چیز دیگری است (می خندد) من در زندگی عادی و زندگی روزمره هم برخلاف ظاهر جدی و خشنی که دارم، آدم شوخ طبعی هست به این علت دوست داشتم که یک کار کمدی انجام دهم. در زمان فیلمبرداری هم به علی اعتماد داشتم و بسیار مراقبت کردیم که شوخی ها به لودگی کشیده نشوند. به شخصه گاهی دوست داشتم برخی اصطلاحات بامزه شیرازی را وارد کار کنم اما به علی اعتماد می کردم و آن اصطلاح را نمی گفتم. روش کار من در بازیگری این گونه نیست که برای شخصیت ها پیشینه بسازم بلکه دنبال این هستم که این آدم در لحظه چه کاری می کند و چه تصمیمی می گیرد. البته بازی فرزانه میدانی هم بسیار به من در ایفای این نقش کمک کرد.
*بله و همینطور طراحی لباس و چهره پردازی او هم ازجمله نکات مثبت فیلم بود که دقیقا مانند نمونه های قدیمی انجام شده بود.
توحیدپرست: طراح لباس ما خانم فاطیما صفری زاده هستند که حالا فیلم «شه سوار» را هم اکران دارند. نکته خاص فیلم این بود که تمام لباس ها به شکل سفارشی دوخته و طراحی شدند.
*البته از طرفی طراحی لباس کاراکتر مرد یعنی شخصیت آقای اشکانفر مشکل داشت. بدین سبب که اگر ما صدای فیلم را قطع نماییم طراحی لباس و چهره او هیچ تصویری از مامور ساواک به ما نمی دهد.
توکلی: ما در این فیلم خیلی دنبال جزئیات رئالیستی نبودیم و می خواستیم که کمی سبک پردازانه عمل نماییم. در قسمتهایی مانند لوکیشن و دفتر کار نیروی اطلاعاتی هیچکدام عیناً شبیه به حقیقت نبودند چونکه خصوصیت های بصری و ژانری کار برای ما اولویت داشت. ساواک هم مانند هر دستگاه اطلاعاتی دیگری چند چهره دارد. یک بخشی از ساواک کارش داخلی بود و با معترضان برخورد می کرد. در یک بخش دیگری از ساواک به نام دایره هشت ضدجاسوسی با نیروهای برون مرزی خرابکار و جاسوس برخورد می کردند. این دایره هشت بعد از انقلاب هم احیا شد چونکه افراد متخصصی در این زمینه فعالیت می کردند.
اشکانفر: قبل از ساخت فیلم هم ما این مساله را می خواستیم که شخصیت با مخاطب سمپات شود. علی به من می اظهار داشت که اساسا این جذاب ترین شخصیت ساواکی می شود.
*آیا سازمان اوج از شما نخواست که در ساخت فیلم این وجه پررنگ تر شود؟
توکلی: باشگاه رویاد از نظر محتوا دخالتی در کار ما نداشت و خود ما هم نسبت به ضوابط و قوانین کشور آگاهی داریم. باشگاه رویاد به ما چیزی نگفت که در رابطه با جشن هنر فیلم بسازید یا چگونه بسازید بلکه ما خودمان این تصمیم را گرفتیم.
*درباره پایان فیلم هم بحث هایی وجود داشت که گویا مامور ساواک با آن زن خائن همکاری می کند و این اتفاق تطهیر شدن آن مامور را زیرسوال می برد.
توکلی: این مامور یک رابطه شخصی با زن دارد و یک رابطه حقوقی؛ در انتها فیلم او از رابطه قانونی خودش کوتاه نمی آید و تمام اطلاعات دقیق خرابکاری را از او می گیرد اما وقتی که اطلاعاتش به اتمام رسید، می گوید یک کافه با هم برویم.
*درواقع آن زن مجرم است و اگر بخواهیم منطقی به قضیه نگاه نماییم مامور نمی تواند با یک مجرم به کافه برود.
اشکانفر: در کافه زندان یکدیگر را ملاقات می کنند. (می خندد)
توحیدپرست: باشگاه رویاد زیرمجموعه سازمان اوج است اما چون در حوزه فیلم کوتاه فعالیت می کند این مسئله را پذیرفته که قواعد فیلم کوتاه را رعایت کند یعنی این که تجربه گرا باشد درنتیجه تجربه آن فرد و فیلم برایش مهم می باشد. ما پیشتر هم با باشگاه رویاد فیلم ساخته ایم و مسیری را در پیش گرفته ایم که به فیلم بلند داستانی ختم شود. خوبی این باشگاه اینست که نگاه ایدئولوگ ندارد. امکان دارد نسبت به انتهای فیلم هم مشکلاتی داشته باشند اما به سبب رویکرد تجربه گرایی با ما کنار آمدند.
رواده: ما بازه زمانی کوتاهی برای نگارش فیلم نامه در اختیار داشتیم البته یک زمان ۵ - ۶ ماهه هم برای فیلم نامه بلندمان صرف کردیم. بدین سبب که آن فیلم نامه هم کمدی بود ما به نوع خاصی از شخصیت پردازی و هارمونی رسیده بودیم. این مسئله کمک کرد که در فاصله زمانی کوتاه فیلم نامه «جشن هنر» را بنویسیم و به سبب کم بودن زمان، خیلی فرصت نکردیم که کمدی موقعیت خلق نماییم و بیشتر شوخی ها در دیالوگ انجام می شوند.
*به نظر می رسد هزینه تولید فیلمتان هم بالا بوده است.
رواده: معمولا برخی افراد فکر می کنند که چون انجمن سینمای جوان و باشگاه رویاد از فیلم حمایت کردند ما بودجه شگفت انگیزی در اختیار داشتیم. در واقع پولی که به ما دادند نیمی از بودجه فیلم را تأمین کرد و بخشی از هزینه های فیلم را آقای توحیدپرست تقبل کردند و از سویی لطف بچه ها بود که با هزینه ای کمتر از دستمزدشان پروژه را همراهی کردند. ما بودجه معمولی در اختیار داشتیم و فیلمهای دیگری در جشنواره فیلم کوتاه بودند که با ۲ برابر هزینه ما تولید شدند.
توحیدپرست: من سال جاری ۲ -۳ پیشنهاد از ارگان های مختلف داشتم اما بدین سبب که هزینه کار زیاد می شد، ساخت آنها را قبول نکردم چونکه اعتقاد دارم که گران سازی خیانت به صنعت فیلم کوتاه است. من قبل از جشنواره به هیأت انتخاب گفتم که اگر جای شما بودم فیلمی را که بوی گرانی بدهد فارغ از این که یک شاهکار باشد، از جشنواره کنار می گذاشتم چونکه این گونه آثار رقابت را به هم می زنند. شما تصور کنید که یک مسابقه دو و میدانی در حال برگزاری است؛ یک نفر سوار اسب است، یک نفر پای پیاده و یک نفر سوار موتور. آیا این رقابت صحیح است؟ انجمن سینمای جوان تا سقف مبلغ ۲۵۰ میلیون تومان از فیلمها حمایت می کند. باشگاه فیلم رویاد هم تا همین سقف بودجه از فیلمها حمایت می کند. در واقع هزینه ۵۰۰ تا ۷۰۰ میلیون تومان مبلغ معمول ساخت یک فیلم کوتاه است اما ما سال جاری در جشنواره فیلمهای میلیاردی داشتیم که این مساله برای فیلم کوتاه مانند سم است. ما فیلم «مامور خرید» را صفر تا صد با هزینه شخصی ساختیم. فیلم کوتاه «بازسازی» را هم با حمایت انجمن سینمای جوان و باشگاه رویاد ساختیم اما بازهم باقی هزینه ها را به شکل شخصی پرداخت کردیم. امکان دارد این اتفاق برای برخی عجیب به نظر برسد اما ما هر سال تلاش می نماییم در جهت رقابت و دیده شدن در فیلم کوتاه هزینه نماییم که نتیجه مثبت این هزینه را هم تابحال دیده ایم. سال جاری در جشنواره فیلم کوتاه فیلم هایی داشتیم که با شرکتهای خارجی کار کرده بودند و کار پرهزینه ای هم بودند. متاسفانه در ایران همه نسبت به ارگان ها نگاه منفی دارند اما گرفتن فاند از شرکتهای خارجی را خوب می دانند. من معتقدم که ملاک فیلم خوب ساختن است.
*بالاترین هزینه تولید فیلمی که در جشنواره سال جاری شنیدید چقدر بوده است؟
توحیدپرست: نزدیک به ۲ میلیارد تومان!
*برخی فیلمها فضای بسیار معمولی دارند اما از بازیگران مطرح در فیلمشان استفاده می نمایند که به نظر می رسید عمده این هزینه ها صرف دستمزد بازیگران می شود.
توکلی: گاهی فیلم نامه و داستان اقتضا می کند که برایش هزینه نماییم اما گاهی خود عوامل، فیلم را گران می کنند یعنی بازیگر، فیلمبردار و تجهیزات گران قیمت می آورند که این مساله کاملا متفاوت می باشد.
*خودتان پیش از جشنواره فکر می کردید که در جشنواره فیلم کوتاه تهران جایزه بهترین فیلم از نگاه مردم را بگیرید؟
توحیدپرست: من فکر می کردم که مابین ۱۰ فیلم برتر آرای مردمی باشیم اما انتظار نداشتم که جایزه مردمی را دریافت نماییم.
رواده: فیلم نامه «خانه سرخ» را به هرکسی که می دادیم روی کاغذ می خندید اما «جشن هنر» خیلی روی کاغذ خنده نمی گرفت به این علت نگران بودیم اما وقتی دیدم که مردم در سالن با این فیلم می خندند، بسیار غافلگیر شدیم.
اگر جشنواره فیلم کوتاه تهران شعار تنوع ژانر می دهد باید بداند که فیلم ژانر در سالن سینما معنا می دهند مثلا فیلم ترسناک باید در سالن سینما ترس بوجود آورد و این که داور در منزل یا اتاق کارش فیلم را تماشا و داوری کند، اشتباه است. داوران با هر عنوانی که هستند باید در سالن همراه با تماشاچی فیلم را تماشا کنند
توکلی: اگر جشنواره فیلم کوتاه تهران شعار تنوع ژانر می دهد باید بداند که فیلم ژانر در سالن سینما معنا می دهد مثلا فیلم ترسناک باید در سالن سینما ترس بوجود آورد و این که داور در منزل یا اتاق کارش فیلم را تماشا و داوری کند، اشتباه است. داوران با هر عنوانی که هستند باید در سالن همراه با تماشاگر فیلم را تماشا کنند. هم سال جاری و هم سال قبل فیلمی جایزه آرای مردمی را دریافت می کند که در هیچکدام از بخش های داوری منتخب نشده است.
رواده: اساسا مخاطب فیلم کوتاه هم متفاوت می باشد و مخاطبانش یا فیلمساز هستند و یا دانشجو و علاقه مند جدی به فیلم کوتاه بر این اساس نظر مخاطب فیلم کوتاه هم بر پشتوانه یک دانش و تخصص است و نمی توان آنرا نادیده گرفت. در جشنواره های بین المللی هم داوران فیلم را در سالن با مخاطب نگاه می کنند.
توحیدپرست: من این پیشنهاد را به آقای محمدرضا شفاه گفتم که قبل از جمع بندی، فیلمها را در سالن مشاهده کنید. گاهی دوستان برخی اسامی را برای داوری می آوردند که وزن دارند اما زمان ندارند درنتیجه جمع کردن این افراد کنار هم کار سختی است. اگر شما از بچه های خود فیلم کوتاه برای داوری کمک بگیرید اساسا زمان و انرژی لازم را برای این کار می گذارند.
*به جز این موارد شاید داوری به سیاست خود جشنواره ها هم بازگردد مانند جشنواره فیلم فجر که خیلی کمدی را جدی نمی گیرد.
توکلی: انجمن سینمای جوان ۳ سال است که شعار تنوع ژانر می دهد اما هیچ خط مشی برای پشتیبانی از فیلم کوتاه ندارند و جشنواره را به امان داورها رها می کنند با هر سلیقه ای اعمال نظر کنند. من همواره این را گفته ام که بخش اداری جشنواره فیلم کوتاه تهران بسیار عالی و منظم به انجام می رسد اما هنوز بعد از چهل و یک سال خط مشی مشخصی وجود ندارد و هرسال متناسب با سلیقه داوران چند فیلم جایزه می گیرند.
*البته این جشنواره مناسبتی نیست که بتوان خط مشی مشخصی برایش تعریف کرد.
توکلی: منظور من خط مشی زیبایی شناختی است نه این که از برخی رویکردها و موضوعات خاص حمایت کنند.
توحیدپرست: شعار تنوع ژانر بسیار عالی است درحالی که پای این حرف بایستند، یعنی جوانی که از شهرستان یک فیلم خوب می سازد اگر کارش دیده نشود اساسا سرخورده می شود. اما انصافاً جشنواره فیلم کوتاه در سالهای اخیر بسیار متنوع شده است در صورتیکه ما سالهای قبل به فیلمهای تک لوکیشن و صرفا هنری رسیده بودیم.
*در کل برآیند شما از فیلمهای جشنواره سال جاری چه بود؟ فکر می کنم برخی فیلمها برای فاصله گرفتن از سینمای آپارتمانی و اجتماعی به لوکیشن های روستایی و بکر پناه برده بودند اما متاسفانه فیلم نامه ها قوام لازم را ندارد. از طرفی برخی آثار صرفا بر اساس سلبریتی ها و هزینه های بالا تولید شده بودند.
توکلی: بیشتر فیلم هایی که در فضای روستایی فیلمبرداری می شوند با هدف شرکت در جشنواره های خارجی ساخته می شوند چونکه هنوز هم در بعضی کشورهای خارجی دوست دارند تصویری بدوی از ایران را ببینند و دوست دارند یک دیگری ترحم برانگیز و عجیب و غریب را تماشا کنند.
توحیدپرست: برخی فیلمسازان وقتی می خواهند یک فیلم ژانری در خارج از تهران بسازند نخستین چیزی که به ذهنشان می رسد فضای روستایی است. این نگاه هم نوعی آفت است برای فیلم کوتاه و در بلندمدت احتیاج به مدیریت دارد. امروزه به قدری شرایط فیلمسازی سخت و گران قیمت شده است که وقتی افراد به یک استاندارد فیلم نامه ای می رسند، دوست دارند همان را بسازند و وارد رقابت شوند. درحالی که همه دوست دارند زمان زیادی روی فیلم نامه بگذارند تا کمترین ایرادات را داشته باشد اما گاهی این امکان فراهم نیست.
*برنامه شما برای پخش فیلم «جشن هنر» چیست؟
توکلی: این فیلم خیلی با هدف شرکت در جشنواره های خارجی تولید نشده است و باید با یک پخش کننده خارجی صحبت نماییم که آیا فیلم قابلیت پخش خارجی دارد یا خیر. در غیر این صورت ما در جشنواره های داخلی حضور خواهیم داشت.
توحیدپرست: البته پخش در پلت فرم هم در برنامه های ما است.
منبع: honareshahr.ir
این مطلب را می پسندید؟
(0)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب