طرح دفاعی عراق از شهر خرمشهر بعد از عبور نیروهای ایران چه بود؟

طرح دفاعی عراق از شهر خرمشهر بعد از عبور نیروهای ایران چه بود؟ هنر شهر: به گزارش هنر شهر، صدام شخصاً دستوراتی به این مضمون صادر کرد: «دفاع از خرمشهر همانند دفاع از بغداد و بصره بوده و خرمشهر تکیه گاه بصره به شمار می رود؛ ازاین رو باید پیروزی در نبرد آینده را با هر قیمتی به دست آورد و نیروهای ایرانی را منهدم کرد». همچنین، فرماندهان به تمامی نیروها تاکید نمودند که این آخرین نبرد است و باید در این عملیات مقاومت کنند تا جنگ پایان پذیرد.


به گزارش هنر شهر به نقل از ایسنا، اطلاعاتی که از اسرای عراقی درباره ی جنگ تحمیلی به دست آمده به روشن شدن جریانات و حوادثی که در خلال این جنگ اتفاق افتاده کمک شایانی کرده است. ضمن این که بررسی عملیات های رزمندگان اسلام از زبان دشمن، خالی از لطف نخواهد بود. متن زیر قسمتی از گزارش یکی از فرماندهان اسیر عراقی درباره ی عملیات الی بیت المقدس است.

آمادگی عراق
بعد از «عملیات فتح المبین» در منطقه شوش و دزفول، عراق متحمل شکست نظامی بزرگی شد؛ بنابراین، به فکر حمله آینده و قریب الوقوع نیروهای اسلام در جنوب و منطقه اهواز و خرمشهر افتاد و اقدامات سریع و گسترده ای را برای تمرکز و بسیج نیرو و نیز تهیه طرح های پدافندی انجام داد تا حمله نیروهای اسلام را به شکست کشانده و انتقام عملیات فتح المبین را بگیرد. اطلاعات موجود نزد فرماندهی عراق و تصاویر هوایی، کارهای شناسایی گروههای گشتی، بالگردها، استراق سمع و افسران اطلاعاتی ای که مأمور به شناسایی نیروهای ایران بودند، حاکی از آن بود که نیروهای اسلام قصد انجام عملیات عبور از رود کارون در منطقه پل «هالوب» و «منطقه کوت العبید» (طاهری) را دارند.

پیش بینی عراق از حمله نیروهای ایران
عراق طرح تک نیروهای اسلام را به شرح زیر پیش بینی کرده بود:
الف: تک و عبور از رود کارون با فلش اصلی در منطقه کوت العبید و پل هالوب و پیشروی به سمت جاده اهواز - خرمشهر و انهدام نیروی مستقر در غرب کارون.
ب: حمله با فلش فرعی به منطقه اهواز از محور پادگان حمید (منطقه لشکر ۵)
ج: حمله با فلش فرعی دیگر در منطقه هویزه (منطقه لشکر ۶)
د: پس از کسب موفقیت در این عملیات، عبور از منطقه «کوت شیخ» به سمت خرمشهر.

طرح پدافندی عراق
فرماندهی نیروهای مسلح دستور تقویت نیروهای خرمشهر را صادر کرد و بدنبال این دستور یگان هایی از «سپاه ۱» در شمال و «سپاه ۲» در منطقه میانی و نیز «سپاه ۴» به زیر امر «سپاه ۳» که مسئولیت منطقه جنوبی را داشتند درآمدند. هم چنین، صدام شخصاً دستوراتی به این مضمون صادر کرد: «دفاع از خرمشهر همانند دفاع از بغداد و بصره بوده و خرمشهر تکیه گاه بصره به شمار می رود؛ بدین سبب باید پیروزی در نبرد آینده را با هر قیمتی به دست آورد و نیروهای ایرانی را منهدم کرد». هم چنین، فرماندهان به کلیه نیروها تاکید نمودند که این آخرین نبرد است و باید در این عملیات مقاومت کنند تا جنگ پایان پذیرد.

گسترش نیروهای عراق
الف: «لشکر ۱۱ پیاده» از شهر خرمشهر تا روستای «گصبه» واقع بر رود کارون (داخل) را پدافند می کرد.
ب: «لشکر ۳ زرهی» به سبب تحرکی که داشت در غرب جاده اهواز - خرمشهر و مقابل منطقه احتمالی عبور نیروهای اسلام مستقر و یگان های زرهی، مکانیزه و پیاده را زیر امر آن قرار داده بودند.
ج: «لشکر ۵ مکانیزه» از منطقه اهواز در محل زیر آب برده شده طاهری و پادگان حمید و ساختمان های مسکونی پدافند کرد.
د: «لشکر ۶ زرهی» در هویزه تا هور الهویزه پدافند می کرد و چند تیپ پیاده هم به آن مأمور و در خط پدافندی اول مستقر شد.
ه: «لشکر ۹ زرهی» مستقر در «جفیر» به عنوان «احتیاط عمومی لشکر ۵ مکانیزه» و «لشکر ۶ زرهی» برای انهدام و مقابله با هرگونه رخنه در مواضع دو لشکر یاد شده تعیین شد.
و: «لشکر ۱۰ زرهی» هم (منهای تیپ ۱۷ زرهی) به اضافه «تیپ ۲۴ مکانیزه احتیاط لشکر ۳ زرهی» مستقر شد.
ز: «تیپ ۲۳ پیاده لشکر ۸» با واحدهای پیاده مستقر در شلمچه به عنوان احتیاط خرمشهر زیر امر لشکر ۱۱ قرار گرفت.
ح: «لشکر ۷ پیاده» به عنوان احتیاط عمومی سپاه زیر امر سپاه سوم قرار گرفت.
ط: پس از عبور نیروهای اسلام، تیپ ۳۲ نیروی مخصوص زیر امر سپاه سوم قرار گرفت.
ی: «تیپ ۱۰ زرهی» نیز زیر امر سپاه سوم قرار گرفت.
به تمامی یگان ها فرمان داده شد برای جلوگیری از غافلگیری، هوشیاری و آمادگی خودرا حفظ کنند.
نیروهایی که مأمور پاتک (ضدحمله) بودند بایستی در تمامی مناطق لشکرها بطور مداوم برای بهتر انجام دادن ماموریت محوله تمرین می کردند.

آغاز عملیات توسط نیروهای ایران
در اولین لحظات روز ۱۳۶۱/۲/۱۰، نیروهای اسلام حمله ای که انتظار آن می رفت از سه محور به شرح زیر ضد سپاه سوم انجام دادند:
الف: نیروهای اسلام با تلاش اصلی از منطقه طاهری، با عبور از رود کارون، نیروهای تأخیری را پشت سر گذاشته و توانستند به جاده اهواز - خرمشهر برسند.
ب: حمله با تلاش پشتیبانی فرعی به جبهه «لشکر ۵ مکانیزه» در منطقه اهواز که نیروهای اسلام توانستند مواضع جلویی این منطقه را منهدم کنند، ولی به سبب مقاومت شدید نتوانستند به عمق مواضع رخنه کنند.
ج: حمله با تلاش فرعی به جبهه «لشکر ۶ زرهی» در منطقه هویزه، که نیروهای اسلام در این منطقه نیز نتوانستند به عمق مواضع رخنه کنند و فقط توانستند نیروهای خط مقدم را عقب برانند.

تجزیه و تحلیل عراق از وضعیت جبهه ها و اتخاذ تصمیمات لازم
عراق وضعیت جبهه را مورد تحلیل و بررسی قرار داده و تصمیمات نظامی سریعی اتخاذ می کند. پس از پیشروی خوب و مؤثر نیروهای اسلام به سمت مرزهای بین المللی و راندن تمامی نیروهای عراقی و تمرکز اغلب نیروهای اسلام در سمت چپ جاده اهواز – خرمشهر، موارد زیر برای فرماندهی عراق نمایان شد.
الف: چنانچه نیروها به پیشروی خود از خاکریزهای مرزی ادامه دهند به «تنومه» در بصره و «نشوه» خواهند رسید و این به این معنا است که تمامی پل های شط العرب را به تصرف خود در آورده اند.
ب: بدین سان نیروهای اسلام با پیشروی در پشت «لشکر ۵ مکانیزه، لشکر ۹ زرهی و لشکر ۶ زرهی» آنها را محاصره، نیروهایش را اسیر کرده و عاقبت سپاه سوم عراق را منهدم می کنند.
ج: نیروهای مستقر در خرمشهر نیز بدون درگیری به محاصره و اسارت درخواهند آمد.
بنابراین، فرماندهی عراق تصمیمات زیر را اتخاذ کرد:
الف: عقب کشیدن لشکر ۶ زرهی از محور نشوه به عراق و تخلیه و انهدام شهر هویزه با مواد منفجره.
ب: عقب کشیدن لشکر ۵ به شلمچه
ج: انتقال لشکر ۹ به منطقه کتیبان
د: تمامی لشکرهای مزبور بعد از انتقال به عقب برای مقابله با تعرض های احتمالی دشمن به پل های شط العرب آماده باشند.
ه: افزایش نیروها و اصلاح موضع پدافندی در منطقه خرمشهر به سمت نیروهای اسلام که البته لازم است یادآوری شود خرمشهر در مقابل نیروهای اسلام بصورت نعل اسبی قرار داشت و تصمیم گرفته شده بود که تمامی نیروها شهر را تخلیه کرده و به مرزهای بین المللی انتقال یابند.
و: صدام شخصاً تصمیم گرفت نبرد در داخل خرمشهر به هر قیمتی که تمام شود انجام گیرد.

طرح دفاعی عراق از شهر خرمشهر بعد از عبور نیروهای ایران
تنها هدف فرماندهی نیروهای مسلح عراق حفظ و نگهداری خرمشهر به هر قیمت ممکن بود. بطوریکه در این مورد رهنمودهایی از شخص صدام صادر شد. وی هم چنین، معاون خود «عزت الدوری» و برخی از اعضای فرماندهی کشوری را جهت بررسی وضعیت و آگاهی از نظرات آنان درباره ی نبرد آینده خرمشهر به «سپاه سوم» اعزام کرد و به این مساله به سبب وجود نیروهای عراقی در داخل خرمشهر که امکان محاصره آنها وجود داشت اهمیت داده شد و بهترین روش مقابله با وضع موجود تشخیص داده شد و هیچ کس جرأت دادن پیشنهاد عقب کشیدن نیروها را نداشت.
فرماندهی عراق به رسته مهندسی فرمان داده بود پل مهندسی از نوع «پی. ام. پی» بر روی اروندرود رود در فاصله دو کیلومتری شمال «جزیره ام الرصاص» بسازند. این پل که آمادگی های نصب آن از قبل انجام شده بود در اثنای «عملیات طاهری» نصب گردید.
طرح دفاعی فرماندهی عراق از خرمشهر به شرح زیر بوده است:
الف: لشکر ۱۱ پیاده مسئولیت اداره عملیات را به عهده داشت.
ب: سرهنگ احمد زیدان فرمانده «تیپ ۱۱۳» مسئول هماهنگی واحدهای زیرامر لشکر در خرمشهر بود.
ج: «تیپ ۳۳» برای مقابله با رخنه های احتمالی در جبهه، احتیاط لشکر و در خرمشهر مستقر بود (این تیپ احتیاط محلی و مستقیم خرمشهر به شمار رفته و بمحض صدور دستور لشکر وارد عمل می شد).
د: شهر بوسیله نیروهای اضافی تقویت شد.
ه: جبهه یگان ها به سمت رود کارون بود و سپس به سمت اهواز قرار داده شدند. اما برخی از واحدها برای مقابله با عبور احتمالی (با تلاش فرعی) نیروهای اسلام در فاصله ای نزدیک رود کارون هم چنان باقی ماندند.
و: ذخیره کردن مهمات به مقدار زیاد
ز: تقویت واحدهای توپخانه
ح: مأمور کردن تیپ ۲۳ پیاده به لشکر ۱۱
ط: فرماندهی کل نیروهای مسلح عراق لشکر ۷ پیاده را برای بهره گیری در صورت نیاز زیر امر سپاه سوم قرار داد.
ی: «تیپ ۳۲ نیرو مخصوص» نیز به سپاه سوم مأمور شد.
خلاصه طرح پدافندی عراق از خرمشهر:
الف: مقاومت و پایداری در سنگر تا آخرین گلوله و نفر دنبال شود.
ب: بمحض ایجاد رخنه در یکی از مواضع، تیپ ۳۳ نیروی مخصوص موظف بود فوراً با آن روبرو شود. چنانچه رخنه گسترده بود و تیپ ۳۳ نیروی مخصوص قادر به مقابله با آن نبود به ترتیب لشکر و سپاه نیروی احتیاط خودرا وارد عمل می کردند.
طرح تک و باز پس گیری خرمشهر توسط نیروهای ایران در تاریخ ۶۱/۳/۱
خلاصه طرح تک نیروهای اسلام به شرح زیر است:
الف: رخنه و پیشروی بوسیله دو ستون در جبهه نیروهای عراقی در شمال «نهر عرایض» که ستون نخست: ستونی به سمت شط العرب و ستون دوم: ستونی به سمت نیروهای مستقر در نزدیک جاده اهواز - خرمشهر برای محاصره آنها بود.
ب: نگهداری منطقه متصرفی پس از موفقیت رخنه با تاکید بر نهر عرایض به عنوان یک مانع اصلی و قوی تا از شکستن محاصره توسط نیروی مستقر در شهر جلوگیری به عمل آید.
ج: نیرویی به سمت راست نهر عرایض، برای تنگ کردن حلقه محاصره و وادار کردن آنان به تسلیم شدن، پیشروی کند.
د: نیرویی به غرب نهر عرایض برای پدافند به سمت شلمچه اعزام بشود تا از رسیدن نیروهای کمکی سپاه برای محاصره شهر جلوگیری به عمل آید.

تک نیروهای ایران در روز ۶۱/۳/۱
الف) در ساعت ۳۰: ۱۳ روز ۶۱/۳/۱، نیروهای اسلام تک (حمله) سریع و برق آسای خودرا بر جبهه تیپ ۲۲ و تیپ ۴۲۲ انجام دادند و توانستند به سادگی خط را شکسته و به سرعت به جاده خرمشهر - بصره برسند. هم چنین، پیشتازان این نیروها به نزدیک «پل نو» و قرارگاه تیپ ۳۳ که گردان ۹ و گردان ۱۰ را اعزام کرده بود، رسیدند و توانستند تمامی نیروهای تأخیری و تعویقی را منهدم کنند بطوریکه قرارگاه تیپ ۳۳ به عقب نشینی به سمت شط العرب وادار شد.
ب: لشکر ۱۱ فوراً به تیپ ها برای اجرای طرح از پیش تعیین شده درباره ی دفاع از خرمشهر دستوراتی صادر کرد ولی بدون نتیجه ماند و نیروهای اسلام توانستند بخش عظیمی از تیپ های ۲۲ و ۴۲۲ را منهدم و پیشروی خودرا به سمت اروندرود ادامه دهند.
ج: گزارش های واصله از تیپ ها دقیق و واضح نبود. تیپ ۳۳ به گردان ۹ فرمان داد که گروههای گشتی را به عقب برگرداند اما این گروه ها از نقطه رهایی واقع در منطقه «گردان ۱ تیپ ۴۸» حدود ۱۰ تا ۱۲ کیلومتر دور شدند که این امر به تیپ گزارش شد و تیپ فوراً به گردان ۱۰ که در «پادگان دژ» به عنوان احتیاط گردان ۹ مستقر بود برای مقابله با رخنه به وجود آمده در جبهه دستور حرکت داد. گردان ۱۰ به سمت قرارگاه تیپ حرکت کرد ولی به سبب تاریکی و آشنا نبودن فرمانده جدید آن که چند روزی بیش از انتصاب وی به این سمت نگذشته بود، نتوانست ماموریت خودرا انجام دهد و در بامدادان روز ۶۱/۳/۲ در قسمت غرب ساختمان های مسکونی (پیش ساخته) در محاصره کامل قرار گرفت و مجبور شد خودرا به نیروهای اسلام تسلیم کند اما گردان ۹ توانست یک گروهان بعلاوه یک دسته به پادگان دژ اعزام دارد تا منتظر بازگشت گروههای گشتی شوند و خودرا برای ماموریت آینده آماده کند.
د: بعد از بازگشت گروههای گشتی، گردان به سمت پادگان دژ حرکت کرد و باتوجه به تماس بی سیمی خوبی که با قرارگاه برقرار بود، وضعیت به تیپ گزارش داده شد. همچنان وضعیت برای اغلب یگان ها به سبب آشنا نبودن با محورهای پیشروی و اماکن متصرفی نیروهای اسلام نامشخص بود و اینکه آیا تردد از جاده خرمشهر به سمت پل نو توسط نیروهای خودی انجام می گیرد. در ساعت ۰۵: ۳۰ روز ۶۱/۳/۲، گردان ۱۰ گزارش داد که در منطقه نزدیک مواضع توپخانه و ساختمان های مسکونی در بین نخلستان های پراکنده محاصره شده و پس از تسلیم نیروها قادر به انجام کاری نیست. با تسلیم شدن گردان ۱۰، مشخص شد که نیروهای اسلام بر جاده خرمشهر تا قرارگاه تیپ ۳۳ کنترل دارند و پل نو و قرارگاه تیپ ۳۳ نیز به دست این نیروها سقوط کرده و روشن شد که نیروهای اسلام بطور کامل بر نهر عرایض مسلط و حلقه محاصره را بر نیروهای عراق تثبیت کرده است. در این حین تماس با قرارگاه تیپ قطع شد تا پایان نبرد این وضع ادامه پیدا کرد و این مسئله به سبب به اسارت درآمدن نیروهای گردان ۱۰ بود که موجب تغییر فرکانس ها شد و با وجود آن، تماس هم چنان قطع بود.
ه-: ما از داخل پادگان دژ مشاهده کردیم که یگان های عراقی به سمت خرمشهر در حرکت بودند و دلیل آنرا نمی دانستیم. شخصاً با قرارگاه تیپ ۱۱۳ تماس گرفتم آنها اعلام نمودند لشکر به یگان ها دستور عقب نشینی به داخل شهر داده است. این تصمیم بسیار اشتباه بود زیرا، یگان ها در داخل شهر متراکم و کنترل آنان دشوار می شد و چنانچه نیروها به سبب وجود مهمات و تدارکات در مواضع خود باقی می ماندند، کنترل آنان نیز آسان می شد. این تصمیم را می توان یکی از اشتباهات اصلی فرماندهی عراق در نبردهای خرمشهر به حساب آورد.
و: در ساعت ۹ بامداد سرهنگ احمد زیدان فرمانده تیپ ۱۱۳ و فرمانده نیروهای مستقر در خرمشهر، بنا به دستور لشکر ۱۱ فرمان داد که منطقه بندر برای انجام حمله و شکستن محاصره شناسایی شود.
سرهنگ احمد زیدان کنترل خودرا از دست داده و دستپاچه شده بود و حتی در حین شناسایی بندر بطور آشکار معلوم شد که وی درحال شناسایی و جست وجوی محلی برای عبور از اروندرود است. در ساعت ۰۰: ۱۵ سرهنگ احمد زیدان دستورات لشکر را به نیروهایی که بطور انباشته و فشرده تجمع کرده بودند (به طور غیرقابل وصفی کپه شده بودند) ابلاغ نمود. هم چنین، شنیدیم که وی در داخل یکی از میادین مین خرمشهر رفته و سرهنگ ستاد «خمیس مخیلف»، فرمانده تیپ ۴۸، بجای وی منصوب شده است. نیمه شب ۶۱/۳/۲ تمام یگان ها داخل بندر بودند.
ز: در ساعت «۸ صبح» روز ۶۱/۳/۳ لشکر ۷ پشتیبانی در منطقه شلمچه پاتک کرد، ولی با شکست روبه رو شد. هم چنین، از نیروهای عراقی محاصره شده در شهر خواسته شد برای شکستن محاصره، از بندر به سمت قصر «شیخ خزعل» مبادرت به حمله کنند ولی با پاتک نامنظم به سبب وجود نهر عرایض و اجرای آتش انبوه سلاح ها با شکست روبه رو شد، و نیروهای عراقی متحمل تلفات زیادی شدند.
ح: نیروهای اسلام حلقه محاصره را در منطقه بندر تنگ تر کردند بطوریکه تا دروازه بندر رسیدند. در این حال، تمامی مهمات نیروهای عراقی که در موقع عقب نشینی از مواضع شان با خود حمل کرده بودند تمام شده و هزاران نفر خودرا تسلیم نیروهای اسلام کردند.
ط: فرماندهی عراق، سرتیپ ستاد سعید محمد فتحی را از سمت فرماندهی لشکر ۱۱ برکنار و هدایت عملیات به عهده سرلشکر ستاد «قدوری الدوری»، دبیر فرماندهی کل نیروهای مسلح، واگذار شد.
وی از نیروهای عراقی خواست مقاومت کند و قول داد که نیروهای المنصور با پشتیبانی نیروهای زرهی درحال پیشروی به سمت خرمشهر هستند ولی این اظهارات بطور کلی نادرست بود.
ی: وضعیت به همین صورت ادامه داشت و هزاران نفر همچون فرماندهان تیپ ها و گردان ها در قرارگاه نیروهای کماندویی موجود در بندر گرد آمدند در صورتیکه ترس، اضطراب و دستپاچگی همه را در بر گرفته بود و توپخانه نیروهای اسلام به اجرای آتش خود ادامه می داد که موجب کشته و زخمی شدن ده ها نفر شد.
عاقبت تاریخ ۶۱/۳/۳، نیروهای اسلام موفق شدند بندر را تصرف کنند و هزاران نفر از نیروها و فرماندهان عراقی که در محاصره بودند را به اسارت در آورند و بدین سان تصرف بندر خرمشهر به پایان رسید.




منبع:

1403/03/03
12:11:02
0.0 / 5
418
تگهای خبر: دبیر
این مطلب را می پسندید؟
(0)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب
نظر شما در مورد این مطلب
نام:
ایمیل:
نظر:
سوال:
= ۱ بعلاوه ۴
هنر شهر

هنر شهر

هنر و فرهنگ شهری

honareshahr.ir - تمامی حقوق مالکیت معنوی سایت هنر شهر محفوظ است