اصفهان در آیینه نوروز،
سفری به تاریخ در کاروانسرای صفوی امین آباد
به گزارش هنر شهر، اصفهان اگر جاده اصفهان به شیراز را پیش بگیرید، ۴۰ کیلومتر پس از شهرضا به روستای امین آباد خواهید رسید، کاروانسرای صفوی امین آباد در منتهی الیه جنوب اصفهان و میان دو محور رفت و برگشت بزرگراه شهرضا- آباده قرار دارد و الان به یک مجموعه اقامتگاهی سنتی تبدیل گشته است.
جاده اصفهان به شهرضا به عنوان جاده مواصلاتی شمال به جنوب ایران، قدمتی بیش از هزار سال دارد که معبر ورودی قلب پادشاهی ساسانی را تشکیل می داد و یکی از جاده های شاهی ایران بشمار می رفت. کاروانسرای صفوی امین آباد هم که تنها کاروانسرای هشت ضلعی ایران است و در همه گوشه های خارجی آن ۸ برج طراحی شده در ابتدا قلعه ای متعلق به دوره ساسانی بود که در عصر صفوی به عنوان یکی از کاروانسراهای برون شهری تغییر کاربری یافت. هنوزهم بدنه سنگیِ این کاروانسرا بقایای همان قلعه ای است که از دوران ساسانیان به جا مانده است.
بعد از پایان مرمت کاروانسرای صفوی امین آباد در سال ۱۳۹۸، این بنا به یک مجموعه اقامتگاه سنتی دل انگیز تبدیل شد که دارای هتل، رستوران، قهوه خانه و کافی شاپ، محل برگزاری کلاس، ورکشاپ، ایونت ها، غرفه های صنایع دستی و سالنی برای برگزاری جلسات است. از موارد جالب در کاروانسرای صفوی امین آباد این است که سقف کافی شاپ و قهوه خانه بصورت تاق چشمه ای آجری است، در سقف هتل یزدی بری و رسمی بندی کارشده است، سقف های دوجداره گنبدی در سه فضای خان نشین دیده می شود، سقف تالار جلسه ها بصورت گره چین است و رستوران دارای سقف های مدور ساسانی است. همین طور یکی دیگر از نکات جالب توجه در این اقامتگاه، استفاده از اسامی آذرمیدخت، آرتا، آرمیتان، آتموس، آرشین، آتوسا و انوشه برای نامیدن اتاق های هتلِ این کاروانسرا است که هریک از آنها بانوان تأثیرگذار در دوره های هخامنشیان تا ساسانیان بوده اند.
جهانشاه محمدخدایی، مدیر کاروانسرای صفوی امین آباد در گفت و گو با ایسنا در رابطه با این بنای باارزش اظهار داشت: هنگامی که اصفهان در دوران صفویه به عنوان پایتخت ایران انتخاب شد، شاه عباس یکم بمنظور بازسازی و احیای جاده ابریشم نسبت به راه اندازی کاروانسراهای بسیاری اقدام کردد که ازجمله خصوصیت های مشترک کاروان سراهای این دوره می توان به حجره ها، تاق ها، اندرونی ها و بیرونی های مختلف اشاره نمود. کاروانسرای صفوی امین آباد هم مانند سایر کاروانسراهای فلات مرکزی ایران به قرن دهم هجری قمری یعنی دوران صفویه بازمی گردد و هرچند سازه اصلی این بنا یک قلعه نظامی متعلق به ساسانیان است که این بخش از سنگ تولید شده و وظیفه اصلی کسانی که در این قلعه حضور داشتند، حفظ امنیت راه ها و ساماندهی منطقه بوده است. البته در روستای امین آباد قلعه مسکونی قدیمی دیگری هم با بیش از هزار سال قدمت و از خشت و گل وجود داشت که متأسفانه در سال ۷۱ بطور کامل تخریب شد.
او افزود: کاروانسرای صفوی امین آباد در جنوب استان اصفهان و در راه جاده اصفهان به شیراز و بطور مشخص بین شهرهای شهرضا در استان اصفهان و ایزدخواست در استان فارس واقع شده است. به عبارتی این بنا در منتهی الیه جنوب اصفهان قرارگرفته و از اصفهان۱۳۰ کیلومتر، از شهرضا ۴۰ کیلومتر و از شیراز ۳۵۰ کیلومتر فاصله دارد. جاده اصفهان به شهرضا یکی از جاده های شاهی ایران بوده و در واقع جاده مواصلاتی شمال به جنوب ایران بیش از هزار سال سابقه دارد و معبر ورودی قلب پادشاهی ساسانی را تشکیل می داد و اهمیت بسیاری داشته است؛ بدین سبب این مکان ازنظر راهبردی حائز اهمیت می باشد.
محمدخدایی با اشاره به نام امین آباد اظهار داشت: وجه تسمیه نام امین آباد ازاین جهت است که در قدیم اگر کاروانی به این روستا تردد می کرد و به دلایلی نمی توانست مال التجاره خویش را همراه ببرد، آنرا در این کاروانسرا به امانت می گذاشت و بعد از بازگشت، آنرا دریافت می کرد، بنا بر این این روستا به امین آباد یا امن آباد شهرت یافت.
او اضافه کرد: این قلعه ساسانی باآنکه در دوره صفوی به کاروانسرا تبدیل شد، اما همچنان قسمتی از قوای نظامی در این مکان باقی ماند تا در صورت نیاز به عنوان یک پاسگاه نظامی از آن استفاده گردد و تا اوایل دوره پهلوی دوم هم کماکان به عنوان پاسگاه مورداستفاده بود، از دیگر شواهد این مساله وجود بقایای یک فرودگاه هواپیمایی تک موتوره در عمق یک کیلومتری همین آبادی بود که در زمان رضاشاه تأسیس شد، ولی متأسفانه بعدها به سبب نداشتن متولی بطور کامل از بین رفت.
مدیر کاروانسرای صفوی امین آباد با اعلان اینکه این بنا یکی از معدود کاروانسراهای عصر صفویه با پلان ۸ ضلعی است که در تمام گوشه های خارجی آن درمجموع ۸ برج طراحی شده که علاوه بر زیبایی و استواری بنا، در تأمین امنیت کاروانیان هم اثرگذار بوده است، اشاره کرد: عنصر ۸ ضلعی از نمادهای نظامی گری پایگاه های نظامی ساسانی بشمار می رفت که در عصر صفوی به عنوان یکی از کاروانسراهای برون شهری تغییر کاربری یافت. تعدادی از کاروانسراها یا درون شهری و یا برون شهری و یا روز استراحت و شب اقامت هستند که کاروانسرای صفوی امین آباد از نوع برون شهری و هم روز استراحت و هم شب اقامت بوده است.
محمدخدایی در رابطه با مرمت کاروانسری صفوی امین آباد هم توضیح داد: در سال ۱۳۷۶ طرحی به نام پردیسان در کشور رقم خورد که هدف از آن شناسایی ابنیه تاریخی و بازسازی و مرمت آنها بود. بر طبق این طرح ۱۲۸ ابنیه در ایران شناسایی و از این تعداد حدود ۷۷ بنا مرمت شد که از میان بناهای مرمت شده هم تعداد بنا ۱۰ بنا بطور صد درصد مرمت شدند. آغاز مرمت کاروانسرای صفوی امین آباد هم از سال ۱۳۷۶ آغاز شد، اما ناتمام باقی ماند و دولت نهم را هم تجربه نمود ولی بازهم به پایان نرسید تا این که به دولت سیزدهم رسید، بدین سان درحالی که یک طرح بلندمدت ملی وقتی رقم خورده بود و باید طی ۱۵ سال به انتها می رسید به مدت ۲۴ سال معطل ماند و درنهایت سال ۱۳۹۶ ما در هلدینگ آرمانی که مرمت قلعه شور و انگورستان ملک را هم در دست انجام داشت تقاضا کردیم که به مبحث مرمت این بنا ورود نماییم.
او افزود: بعد از موافقت، مرمت کاروانسرای صفوی امین آباد از سال ۹۶ آغاز و سال ۹۸ به انتها رسید و به یک مجموعه اقامتگاه سنتی تبدیل شد، ولی متأسفانه افتتاح آن با ورود کرونا ویروس در جهان هم زمان شد و یک سال بطور کامل تعطیل بود. همین طور از اوایل سال ۱۴۰۰ هم شش دوره پیک کرونا را تجربه کردیم و در این بنا بطور مداوم باز و بسته می شد تا این که بطور رسمی از مردادماه سال جاری با سفر استانی رئیس جمهور به اصفهان بازگشایی شد.
مدیر کاروانسرای صفوی امین آباد اظهار داشت: این اقامتگاه سنتی که دارای ۵ هزار مساحت مشتمل بر ۳ هزار متر عرصه و ۲ هزار متر است و شامل هتلی ۴ ستاره با اتاق هایی دو تا پنج تخته، شاه نشین، سه فضای خان نشین، رستوران، قهوه خانه و کافی شاپ، محل برگزاری کلاس، ورکشاپ، ایونت ها، غرفه های صنایع دستی و سالنی برای برگزاری جلسات است. این بنای منحصربه فرد با حفظ سبک و معماری کهن آن، به طرز مناسبی مرمت و بازسازی شده و با چشم اندازی روح نواز به مکانی مناسب برای پذیرایی و استراحت میهمانان و در واقع به نگین انگشتری کاروانسراهای ایران تبدیل گشته است.
او که دارای دکترای فناوری اطلاعات سلامت اضافه کرد: در این بنا ۵ نوع معماری قابل رؤیت است؛ سقف کافی شاپ و قهوه خانه بصورت تاق چشمه ای آجری است، در سقف هتل یزدی بری و رسمی بندی کارشده است، سقف های دوجداره گنبدی در سه فضای خان نشین دیده می شود، سقف تالار جلسه ها بصورت گره چین است و رستوران دارای سقف های مدور ساسانی است که سرعت انتقال موج در این قسمت بسیار سریع است؛ ضمن این که در هنگام مرمت و بازسازی، تمام موارد گرمایش و سرمایش این بنا تأمین شده و دارای موتورخانه مرکزی و شوفاژ است و برای سرمایش هم از کولرگازی استفاده می شود.
محمدخدایی اشاره کرد: یکی دیگر از نکات جالب توجه در این اقامتگاه، استفاده از نام بانوان تأثیرگذار عصر هخامنشی تا ساسانی است. بر این اساس، آذرمیدخت، آرتا، آرمیتان، آتموس، آرشین، آتوسا و انوشه برای نام اتاق های هتل در کاروانسرای صفوی امین آباد استفاده شده است که اتاق آذرمیدخت به سبب ۳ خصوصیت شامل معماری ترکیبی، خلاقیت هنگام معماری و استفاده از ملزومات تاریخی و قدیمی در تزئینات و دکوراسیون، بطور ویژه موردتوجه کارشناسان یونسکو قرار گرفت.
او افزود: ۹۰ درصد درصد کارکنان از اهالی امین آباد هستند و هم اکنون در هتل ۳ نفر، در کافی شاپ و قهوه خانه ۴ نفر، در قسمت پذیرش رستوران ۴ نفر و در آشپزخانه هم ۴ نفر مشغول به کار هستند، اما در صورت رونق گردشگری، امکان اشتغال تا ۴۳ نفر پیش بینی شده است.
مدیر کاروانسرای صفوی امین آباد با اعلان اینکه یکی از مشکلاتی که با آن مواجه هستیم نداشتن تابلوی های معرفی بین راه است، بیان کرد: بیش از دو سال است که تلاش می نماییم و در واقع می جنگیم تا تابلوهای بین راهی برای معرفی کاروانسرای صفوی امین آباد نصب شود و با وجود ۸۵ میلیون تومان هزینه، اجازه نصب تابلوها داده نشده است. درنهایت به ما اعلام نمودند شما به عنوان سرمایه گذار، باید ۵۰۰ متر از سمت چپ و راست جاده را از محور خریداری و جاده سازی کنید و راهی به پارکینگ محل کاروانسرا بدهید! من به آنها عرض کردم پس نقش اداره راه و شهرسازی چیست؟ این طور پاسخ دادند که شما سرمایه گذار هستید و اینجا پول پارو می کنید!
محمدخدایی تاکید کرد: مهم ترین دغدغه ما نداشتن تابلوهای بین راهی است. کسی که از اصفهان به سمت شیراز حرکت می کند از ورودی شهرضا اطلاعات و تابلویی در رابطه با کاروانسرای صفوی امین آباد نمی بیند. از سمت شیراز هم نزدیک ترین شهر به این کاروانسرا ایزدخواست است که از این شهر به سمت شهرضا هم تابلوی از این کاروانسرا وجود ندارد.
او با اعلان اینکه دانشگاه هنر اصفهان می تواند از کاروانسرای صفوی امین آباد بطور رایگان برای برگزاری دروس عملی خود استفاده نماید، اظهار داشت: تا حالا جلسه رسمی بزرگداشت مقام زن از طرف فرماندار شهرضا در این کاروانسرا برگزارشده و شهردار و اعضای شورای شهر هم در این مکان حضور یافته اند، پایان اردیبهشت ماه سال قبل هم دومین نشست اتحادیه بوم گردی های استان اصفهان در کاروانسرای صفوی امین آباد برگزار شد، اما باوجوداینکه بطور رسمی از دانشگاه هنر اصفهان هم تقاضا کردیم، هر یک از دانشکده ها می توانند ۳ واحد از درس های عملی خویش را در این مکان بگذرانند و از آن به عنوان یک محیط علمی بهره ببرند، اما پاسخی از طرف آنها داده نشد. درحالی که می توانند از این مکان بصورت رایگان بهره ببرند تا جامعه علمی ایران و جهان بدانند چنین بنایی مرمت شده و حرفی برای گفتن دارد.
به گزارش هنر شهر به نقل از ایسنا، کاروانسرای صفوی امین آباد یکم دیماه ۱۳۴۸ با شماره ۸۸۴ در لیست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
این مطلب را می پسندید؟
(0)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب